Tỏa sáng Câu thơ yên ngựa
Bằng phong cách chân chất đặc sệt cải lương, do những ngôi sao một thời thủ diễn, đạo diễn kịch nói trẻ Vũ Minh đã thắp lại vầng hào quang của cải lương giữa muôn vàn khó khăn để cho khán giả, giới làm cải lương - sân khấu một niềm tin, một lực đẩy...
Chiều 15-7, buổi phúc khảo vở cải lương Câu thơ yên ngựa đã để lại nhiều hân hoan và xúc động trên gương mặt những nghệ sĩ lão thành như Út Bạch Lan, Ngọc Giàu, Bạch Lê, Bạch Lựu…
Ngọc trong đá
Hiếm có kế hoạch làm cải lương nào lại được giới hâm mộ đồng thuận và nhận được sự quan tâm, ủng hộ của những nghệ sĩ cải lương tên tuổi như việc dựng lại Câu thơ yên ngựa lần này. Được như vậy bởi Vũ Minh - người bỏ tiền đầu tư dựng lại và đạo diễnCâu thơ yên ngựa - khẳng định anh sẽ giữ nguyên kịch bản gốc; giữ bản dựng cũ với những nét diễn, lớp diễn, âm nhạc, vũ đạo đã đi sâu vào lòng khán giả...
Buổi phúc khảo có cả những gương mặt cải lương xưa và nay. Tiếng trống chiêng, phèng la, đàn tranh réo rắt, đàn cò nỉ non… từ lâu vắng dần ở sân khấu cải lương nay quy tụ đủ đầy khiến người xưa bồi hồi.
Nghệ sĩ Bạch Lê vẫn giữ nguyên phong độ một nguyên phi Ỷ Lan tài năng uy lược. Nghệ sĩ Thanh Bạch vẫn làm sáng bừng sân khấu với hóa trang, vũ đạo Lý Thường Kiệt oai nghi với giọng ngân trầm ấm, ca vọng cổ ngọt ngào. Kép đẹp Điền Thanh ngày nào nay tái ngộ với nét diễn tinh tế, vũ đạo đẹp mắt hơn để làm nên một Lý Ngân chí “nam nhi múa giáo bình thiên hạ”.
Nghệ sĩ Thành Lộc - Lý Đạo Thành uy dũng độc đáo bên cạnh thái hậu Ỷ Lan - Bạch Lê vững vàng, giữ nguyên phong độ.
Lùi lại phía sau, nhường lớp diễn Lý Đạo Thành xử án hoàng hậu Thượng Dương cho Thành Lộc nhưng nghệ sĩ Trường Sơn vẫn tạo nên một Lý Đạo Thành lớp về triều đẹp như tranh khắc ở sự hài hòa các yếu tố hóa trang, vũ đạo, nét diễn. Riêng nghệ sĩ Thành Lộc, là dân ngoại đạo nhưng anh đã dồn lực để làm nên một Lý Đạo Thành rất riêng. Giọng không vang được như nghệ sĩ cải lương tuồng cổ nhưng sức diễn của Thành Lộc làm bừng bừng khán phòng...
Không chỉ tập trung ở vài nhân vật, mọi vai diễn trong Câu thơ yên ngựa đều được trau chuốt. Những lớp diễn hay ngày trước như Lý Ngân bắn cung, hai thái tử ra trận, lễ xuất binh, xử án Thượng Dương... lại một lần nữa làm người xem say mê, sôi sục. Ngồi xem, đến những lớp diễn hay, nghệ sĩ Ngọc Giàu lại vỗ tay, xuýt xoa: “Như vậy mới là cải lương!”. Đến những trường đoạn mùi mẫn, nữ hoàng vọng cổ Út Bạch Lan vừa vỗ tay vừa khóc trong nhận xét: “Hay quá!”.
Tri âm ngộ tri âm
Giữa thời buổi cải lương ngày càng vắng khán giả, các chương trình cải lương ngày càng hiếm hoi, việc một đạo diễn kịch nói trẻ và thành công như Vũ Minh bỏ tiền làm cải lương không khỏi khiến giới mộ điệu và làm nghề bất ngờ. Vũ Minh bảo: “Tôi mê cải lương từ nhỏ. Mê đến mức cứ ước lớn lên sẽ làm nghệ sĩ hát cải lương. Nhưng cơ duyên với cải lương không đủ nên làm kịch. Năm năm trước khi đến xem chương trình Những cánh chim không mỏi về nghệ sĩ Thanh Tòng, trong tôi lại bừng dậy niềm đam mê xưa. Mong muốn làm được một chương trình cải lương thật đẹp, thật hay như hồi nhỏ từng coi được tôi ấp ủ mãi. Đến nay, khi đã đủ điều kiện làm, tôi trình bày mong muốn được làm một chương trình cải lương tuồng cổ-hồ quảng riêng về dòng họ Bầu Thắng-Minh Tơ và không ngờ lại được các anh chị từ Thanh Bạch, Bạch Lê, Điền Thanh ở nước ngoài đến các nghệ sĩ Thanh Tòng, Trường Sơn, Thành Lộc, Bạch Long… trong nước ủng hộ hết lòng. Không ai đặt một điều kiện gì, thậm chí tôi nhắc đến tiền còn bị gạt đi...”.
Nghệ sĩ Út Bạch Lan (giữa) ôm nghệ sĩ Bạch Lựu và nghệ sĩ Ngọc Giàu khóc nức nở vì hân hoan, xúc động sau vở diễn. Ảnh: HÒA BÌNH
Sự tri âm gặp nhau nên chẳng có khoảng cách giữa người mới và cũ, giữa kịch nói và cải lương. Nổi tiếng từ lúc Vũ Minh còn bé nhưng những nghệ sĩ gạo cội lại là những người không ngại cực nhọc để tập luyện nhất. Họ còn dốc hết nghề làm cho những lớp diễn hay ngày trước thêm đặc sắc. Những người cũ đã tin tưởng để Vũ Minh có một số thay đổi. Các mạnh dạn khác như làm lại toàn bộ phục trang, làm cảnh trí mới theo lối ước lệ, xử lý chặt chẽ và khá biểu cảm ánh sáng giúp Vũ Minh để lại dấu ấn riêng của mình nhẹ nhàng, khéo léo trong Câu thơ yên ngựa.
Nhưng hơn hết, Câu thơ yên ngựa sự tri âm còn đến từ rất nhiều lời quan tâm, khen ngợi của khán giả cải lương dành cho Vũ Minh. Anh đã biết trân trọng, gìn vàng giữ ngọc giá trị đích thực của cải lương khi mang đến cho nó tình yêu và một hơi thở mới với cách làm chuyên nghiệp, nghiêm túc.
NSƯT NGỌC GIÀU:
Mong cải lương vẫn giữ được chất lượng như vậy
Tôi rất hiếm khi được xem trọn một vở tuồng hay, lôi cuốn, chuyên nghiệp như thế này.
Tôi thấy các đồng nghiệp của mình đã rất tôn trọng nghề, làm nghề nghiêm túc và giữ được cái nghề của mình.
Mong rằng sau vở diễn này, chương trình này, cải lương vẫn giữ được chất lượng như vậy.
|
Gìn vàng giữ ngọc
Đạo diễn Vũ Minh đã đặt tên Gìn vàng giữ ngọc cho chương trình làm về dòng tộc cải lương tuồng cổ-hồ quảng Bầu Thắng-Minh Tơ quy tụ tất cả nghệ sĩ thuộc dòng tộc này (Thanh Tòng, Trường Sơn, Thanh Bạch, Bạch Lê, Thanh Loan, Chí Bảo, Bạch Long, Thành Lộc, Tú Sương, Trinh Trinh, Quế Trân… Gìn vàng giữ ngọc bao gồm vở cải lương tuồng cổ nổi tiếng Câu thơ yên ngựa và vở cải lương hồ quảng kinh điển Điều Tam Xuân báo phu cừu. Chương trình diễn ra tại Nhà hát Bến Thành vào các đêm 23, 24, 25, 30, 31-7 và ngày 1-8-2010.
|
HÒA BÌNH
Là vở tuồng cổ thuộc hàng kinh điển, kể lại một trong những giai đoạn lịch sử hào hùng nhất của dân tộc: thời nhà Lý, với cuộc chiến chống quân Tống vang danh ở sông Như Nguyệt (sông Cầu).
 NSƯT Thành Lộc vai Lý Đạo Thành, nghệ sĩ Bạch Lê vai Thượng Dương Hoàng hậu trong bản dựng Câu thơ yên ngựa của đạo diễn Vũ Minh - Ảnh: H.K |
Là vở tuồng cổ thuộc hàng kinh điển, kể lại một trong những giai đoạn lịch sử hào hùng nhất của dân tộc: thời nhà Lý, với cuộc chiến chống quân Tống vang danh ở sông Như Nguyệt (sông Cầu).
Lý Thường Kiệt trưởng thành đúng giai đoạn nhà Lý vừa lên trị vì chưa bao lâu, tuy vua tài tướng giỏi nhưng vẫn còn nhiều nội loạn do chưa quy phục. Cha của ông là Thái úy đời vua Lý Thái Tông, đến lượt ông cũng được vào hầu vua với vai trò nội thị. Rồi Lý Thái Tông băng hà, Lý Thánh Tông lên ngôi, Lý Thường Kiệt càng được tin cậy giao cho nhiều trọng trách, thu phục các châu huyện chung quanh, theo vua thu phục Chiêm Thành giữ yên bờ cõi. Khi Lý Thánh Tông mất, Lý Nhân Tông lên thay lúc mới 7 tuổi (năm 1072), với sự nhiếp chính của Thái hậu Ỷ Lan thì Lý Thường Kiệt đã nắm quyền Thái úy, binh lực nằm hết trong tay. Như vậy trải 3 đời vua, Lý Thường Kiệt đều là lương đống trụ cột của triều đình và đất nước.
Năm 1075, nhà Tống đem binh hùng tướng mạnh sang đánh Đại Việt. Thế giặc như vũ bão, cả đường bộ lẫn đường sông. Nhưng chúng không ngờ đi đến đâu đều bị quân của Lý Thường Kiệt đánh tan tác. Trên phòng tuyến sông Như Nguyệt, tương truyền Lý Thường Kiệt đã để lại “bài thơ thần” được đời sau xem như tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước nhà: Nam quốc sơn hà Nam đế cư/Tiệt nhiên định phận tại thiên thư/Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm/Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư. Tên tuổi Lý Thường Kiệt không chỉ đi vào lịch sử quân sự mà còn vào lịch sử văn chương với bài thơ bất hủ ấy.
|
Vở Câu thơ yên ngựa kể lại một giai đoạn hào hùng với những nhân vật đan xen nhau trong những rối ren thời cuộc, yêu ghét, chính tà, mạnh yếu, xung đột quyền lợi, chọn lựa, hy sinh... Đằng sau chiến công của Lý Thường Kiệt là số phận đất nước nhưng cũng là số phận của bao nhiêu con người khi họ có quyết định đồng hành với dân tộc hay không. Và câu trả lời muôn thuở vẫn là đất nước trên hết. Tướng quân Lý Ngân bị quân phản gián của địch lừa bằng bức huyết thư giả mạo để chàng ngỡ Lý Thường Kiệt hại cha mình, nên tìm cách trả thù. Tình yêu của chàng và con gái nuôi của Lý Thường Kiệt cũng suýt tan vỡ. Còn Thái hậu Ỷ Lan quyết dẹp hiềm khích cũ để mời cho được Thái sư Lý Đạo Thành trở lại triều đình chung tay chống giặc. Đến lượt Lý Đạo Thành dẹp tình riêng mà xử tội “chị sui” Thượng Dương Hoàng hậu vì đã lầm mưu giặc dẫn sói vào nhà. Rồi cuộc chiến giữa hai người phụ nữ Thượng Dương - Ỷ Lan từng chung một người chồng, làm sao dễ dàng hòa giải... Những ngổn ngang tâm lý, những bức xúc riêng tư đều góp phần làm cho cuộc chiến căng thẳng hơn, chứ đâu chỉ có giặc bên ngoài mới là đáng sợ. Lời của Lý Đạo Thành khiến bao thế hệ sau phải cùng suy ngẫm: Gương xưa trị nước đành dẹp tình riêng lo việc chung. Nếu nay ta đành tự ý tha cho Thượng Dương; toàn dân đảo điên khôn lường, bao thảm họa tóc tang. Ngoại bang lấn sang biên thùy, ta phải trừ diệt đứa gian. Cầu nương nương đừng lay chuyển, lòng thần đã quyết! Không có sự đoàn kết, công tâm sẽ không có chiến thắng. Kịch bản đã tả hết ngần ấy phức tạp chỉ trong hơn 2 tiếng rưỡi đồng hồ, ngồn ngộn chi tiết và kịch tính, thu hút khán giả từng giây từng phút.
Phải công nhận tài năng của NSND Thanh Tòng khi ông viết kịch bản lẫn đạo diễn vở tuồng này vào năm 1982, cũng không thể không nhớ một thế hệ nghệ sĩ tuồng cổ Minh Tơ quá giỏi, như Thanh Bạch vai Lý Thường Kiệt, Bạch Lê - Ỷ Lan, Trường Sơn - Lý Đạo Thành, Thanh Loan - Thượng Dương... Năm 2010, đạo diễn Vũ Minh dựng lại Câu thơ yên ngựa tại Nhà hát TP.HCM với đầy đủ ê kíp năm xưa từ hải ngoại về, cùng với các nghệ sĩ kế thừa như Thành Lộc, Bạch Long, Xuân Trúc, Tú Sương... đã làm nên chương trình Gìn vàng giữ ngọc hoành tráng và sang trọng. Thanh Bạch vẫn uy nghi như xưa, giọng hát trầm ấm đã làm những “cố nhân” ngồi dưới khán phòng nghẹn ngào cảm động. Bạch Lê nền nã, giọng vẫn đầy đặn lạ kỳ, nghe thật đã tai với cách ngân nga của tuồng cổ. Lý Đạo Thành của Trường Sơn và Thành Lộc cùng đúp vai thì vũ đạo đã thành tuyệt kỹ. Cái thời Trường Sơn còn trẻ, ông làm người ta mê mẩn bái phục vì những cú xoay người, nhảy ghế tập luyện công phu như con nhà võ. Và vợ ông, nghệ sĩ Thanh Loan lại tẩm ngẩm tầm ngầm khắc họa từng cái nhíu mày, liếc mắt để bật lên một Thượng Dương ghen hờn mà kiêu hãnh, trở thành vai diễn để đời của bà. Nhưng lớp diễn đẹp nhất, bi hùng nhất chính là ở phòng tuyến sông Như Nguyệt. Bạch Long, Xuân Trúc đã có đất để thi thố sở trường vũ đạo của mình, khiến khán giả vỗ tay vang dậy.
Hoàng Kim - Vũ Anh
No comments:
Post a Comment