Ở bên này (Pháp), giới tự coi là ‘trí thức » đều đọc báo Le Monde. Tờ báo này không những cho đầy đủ tin tức thời sự, mà còn có nhiều bài bàn luận rất giá trị về chính trị, văn hóa, nghệ thuật, vân vân. Tranh ảnh rất đẹp, phần lớn là trắng đen, gần đây mới có chút ảnh mầu. Báo có rất nhiều tài liệu, muốn đọc hết phải bỏ cả giờ, nên nhiều khi chiều về mệt mỏi tôi chỉ đọc phớt qua. Chờ cuối tuần, hay khi nào rảnh, mới lấy ra đọc tiếp.
Nhưng có một trang mà tôi đọc đều đều. Đó là trang « Le carnet du Monde ». Trong đó có các tin hôn nhân, sanh con, đẻ cái, và rất nhiều tin…. cáo phó. Phải có tiền hay có tiếng mới gửi tin đăng vào đó, vì giá trả rất đắt.
Tôi đọc trang này lại thấy rất thư giãn. Tin sanh đẻ, cưới gả, thì thường chẳng có gì hay, nhưng tin cáo phó thì rất đáng đọc. Khi những người nổi tiếng ra đi, thì đồng nghiệp, bạn bè hay gia đình viết một bài nhỏ, kể tiểu sử và công trình của họ. Đọc mới thấy có nhiều người mình chỉ quen hay biết về phạm vi chuyên môn, thực ra còn có nhiều hoạt động khác trong đời tư, như hội họa, chơi đàn, chụp ảnh, làm thơ, làm thể thao, nấu bếp, làm việc thiện, vân vân. Khi họ chết mình mới biết ngoài đời công họ còn có một đời tư thật đáng sống! Ngoài ra khi đăng cáo phó, gia đình hay gắn một câu kỷ niệm, thường là những câu trong thánh kinh, nhưng cũng có những câu triết lý về thế sự, hay một câu nào đáng nhớ của người đã mất. Nhiều câu rất sâu xa, đọc không khỏi bùi ngùi cảm động, và suy nghĩ mông lung…
Một hôm tôi đọc cáo phó một người không biết là ai, thì thấy dòng chữ này :
« Hôm qua bố cháu đã vào chết ở trong rừng. »
Chỉ có thế thôi. Nhưng câu viết ngắn ngủi đó đã ám ảnh tôi suốt cả buổi tối. Dĩ nhiên đó là câu của một đứa bé. Mẹ nó đã đăng lên cho nó. Nó bao nhiêu tuổi mà đã mồ côi ? Tôi đoán nó thương bố nó lắm, đã được bố nó nhiều lần dẫn vào chơi ở trong rừng, và chắc nó chưa hiểu rõ thế nào là cái chết. Tôi nhớ đến cuốn phim « La ballade de Narayama » của nhà đạo diễn Shohei Imamura, kể chuyên ở một xứ nghèo bên Nhật, lạnh lẽo, hẻo lánh, một bà cụ già đã sống đủ đời, biết là đã đến lúc ra đi, bèn bảo đứa con trai bế mình lên núi, xa lánh làng mạc, để bình yên chết một mình trên đó.
Tôi trở lại tờ báo, thấy có ghi ngày đưa đám, và địa chỉ. Lên mạng tìm thì thấy đó là một làng nhỏ khá xa Ba Lê, gần một tỉnh mà tôi đã đến nhiều lần vì công việc. Nhìn cuốn sổ thấy hôm đó là ngày tôi được nghỉ. Tôi bèn quyết định đi đưa đám người không quen kia. Thực ra tôi muốn được nhìn thấy đứa bé !
Hôm đó là trong hè, trời nắng đẹp. Ra khỏi vùng ngoại ô Ba Lê chừng nửa giờ, bản đồ dẫn vào một con đường nhỏ vòng vèo, nhưng trơn tru, sạch sẽ, phong cảnh chung quanh đầy hoa nở rất đẹp. Đường xá vắng vẻ, gần như chỉ có tôi phóng xe chạy vèo vèo. Hồi đó tôi có một cái xe mở mui, thành buổi đi rất thoải mái. Gió mơn man mái tóc, thấy đời rất thần tiên. Tôi nghĩ không có vụ này mình chẳng bao giờ có dịp thăm thú những làng mạc hẻo lánh như thế này.
Tôi đến làng sớm hơn quá nửa giờ. Hỏi han tìm đường, xa xa đã thấy nghĩa địa, nhưng nghĩa địa vắng teo. Tôi trở về gần làng, vào một vườn hoa phía cao trên đồi, ngồi đó, chờ động tĩnh. Không biết tang gia ở đâu, nhưng chắc chắn họ phải đi qua con đường này ra nghĩa địa. Chung quanh nhà cửa sạch sẽ, vườn tược sửa sang rất đẹp. Nhưng nhà nào cũng đóng của kín mít. Đường không một chiếc xe, phố không một bóng người.
Chờ ít lâu, bỗng nghe tiếng động. Xa xa, có một vợ chồng già mở cửa đi ra. Họ mặc quần áo chỉnh tề, toàn mầu đen, bà choàng khăn đen. Chắc chắn họ đi dự đám tang. Tôi thở phào. Rồi thấy một nhà thứ hai mở cửa. Rồi thứ ba, rồi thứ tư, rồi thứ năm…Tôi đứng bật dậy. Vì như có hẹn trước, tất cả các nhà chung quanh đều lần lượt mở cửa. Những cặp vợ chồng, toàn là ông bà già, quần áo đều một mầu đen, yên lặng bước ra, như những cặp ma chơi hiện giữa ban ngày. Không thấy ai quay đầu nói gì với ai. Họ yên lặng theo nhau đi về một phía. Điều làm tôi kinh ngạc là tất cả các cửa đều mở ra, tất cả trong làng đều đi đưa đám, hình như không thiếu một người nào !
Tôi ra xe, phóng về phía nghĩa trang, leo xe lên một cái đồi gần đó, rồi đến một bục đá ngồi chờ. Một lúc sau, xe tang hiện ra. Theo sau là một người đàn bà bé nhỏ, quần áo đen, đầu chùm khăn, tay dắt một đứa bé. Đúng là đứa bé rồi ! Bà chỉ có một đứa con ! Tôi thấy cổ nghẹn ngào. Chắc nó năm sáu tuổi. Không nhìn rõ mặt mẹ con. Đoàn người theo sau dài thòng, không biết mấy trăm người, ngoằn ngoèo sau bụi cây. Xe tới mộ, người ta khiêng quan tài ra, làm lễ, và bắt đầu đọc diễn văn. Tôi ở xa không nghe rõ, nhưng thấy nhiều người rút khăn ra lau nước mắt. Bốn năm người đọc diễn vãn, kéo dài gần một tiếng đồng hồ. Rồi họ hạ quan tài, và theo nhau tới trước mộ, làm dấu thánh, và mỗi người ném một bông hoa xuống. Tôi ngần ngừ, rồi quyết định leo bộ xuống làm đuôi để được nhìn thấy mặt mẹ con đứa bé.
Tôi từ trên đồi đi xuống, người ta đã để ý. Có lẽ tôi là người Á Châu độc nhất đến dự đám tang. Mà lại đến chậm, khi lễ đã xong. Ai cũng ngạc nhiên. Họ xì xào với nhau. Có vài người tỏ vẻ lo lắng sợ sệt. Tôi lẳng lặng đứng vào sau hàng. Tới gần mộ, bà mẹ đã thấy tôi. Bà trố mắt. Đôi mắt bà mở to, tròn xoay, nỗi buồn trộn với ngạc nhiên, lo sợ, hốt hoảng, làm tôi run bắn người lên. Tôi cố giữ bình tĩnh, xin một bông hoa, khi đến lượt cũng làm dấu thánh theo như người đi trước, rồi ném hoa xuống quan tài. Sau đó, tôi chắp hai tay, vái xuống mộ ba vái theo như người Á châu, và quay ra vái nhẹ bà một vái. Bên này có ai vái như vậy đâu, nên bà luống cuống cúi đầu chào tôi, miệng lẩm bẩm gì không rõ. Tôi quay ra, nhưng đã thấy trong đôi mắt bà có một nét thỉnh cầu, muốn tôi ở lại để chút nữa bà ra nói chuyện. Đầu óc tôi choáng váng, vì nhìn bà, tôi có một linh cảm kỳ lạ, như đã thấy đôi mắt này ở đâu rồi, trong một kiếp nào rôi. Tôi cúi đầu nhận lời, rồi đứng sang môt bên.
Khi buổi lễ kết thúc, bà và mấy người thân đi về phía tôi. Bà hỏi :
-Chào ông. Ông là đồng nghiệp của chồng tôi phải không ? Sao không bao giờ thấy chồng tôi nói về ông ?
Tôi bối rối một lúc rồi trả lời :
-Dạ, không phải…. Tôi không hề biết ông. Hôm qua xem báo Le Monde, tôi có đọc câu của cháu viết : « Hôm qua bố cháu đã vào chết ở trong rừng ! ». Câu đó làm tôi rất xúc động, nên tôi đến đây đưa đám ông, chào cháu, và chào bà. Chỉ có vậy thôi !
Bà kinh ngạc nhìn tôi, quay lại nhìn con. Rồi òa khóc. Bà đấy đứa bé ra, nói :
-Con ra chào ông đi.
Đứa bé đưa tay ra bắt tay tôi. Nó bé nhỏ, xinh đẹp, đôi mắt to buồn thiu. Nó không thể hiểu tôi đến đây chỉ vì nó. Tôi nhìn nó một hồi, nhưng không dám xoa đầu nó, không dám bế nó lên. Một lúc sau bà nói :
-Chồng tôi là giáo sư trên tỉnh. Ông cũng được bầu làm xã trưởng của làng. Vì thế mọi người trong làng đều đến đưa đám ông. Tuần trước, chồng tôi vào rừng chạy bộ. Ông leo lên một ngọn đồi, vấp ngã, đầu đụng vào hòn đá. Chúng tôi ở làng nhỏ, xa nhà thương, khi đến nhà thương thì chồng tôi đã mất. Bà nói tiếp :
-Tôi có mời mọi người đến nhà uống một chén nước. Mời ông đến uống với chúng tôi.
Tôi ngần ngại :
-Thôi, bà để tôi về. Tôi được đến đưa ông đi, gặp bà và cháu như thể đã đủ rồi. Tôi ở xa, trời đã xế chiều, phải đi gần hai giờ mới về đến nhà.
Tôi cúi chào bà, chào mọi người, quay ra leo lên đồi, đưa xe vòng vèo ra khỏi nghĩa địa. Tôi có cảm tưởng cả làng đưa mắt nhìn theo. Không hiểu họ nghĩ gì.
Trên đường về, tôi tự hỏi : « Mình là ai nhỉ? Từ một xứ xa xôi, lưu lạc tới đây làm ăn, hôm qua đọc tờ báo, chỉ vì một câu của đứa con mà lặn lội đến đây đưa tiễn người cha, một người mình không quen, chưa bao giờ gặp, tiễn người đó về một thế giới mà mình chưa hề biết. Đời cũng nhiều chuyện lạ thật… ». Tôi nghĩ thế, nhưng linh tính cho biết một ngày kia sẽ trở về ngôi làng này….
Nguyễn Vạn An
No comments:
Post a Comment